Yeme Bozuklukları: Duygularla Yeme Arasındaki Bağ

Yemek yemek çoğu zaman sadece bir ihtiyaç değildir; aynı zamanda bir kaçış, bir ödül, bir teselli ya da bir alışkanlık hâline de gelebilir. Bazı anlarda tok olsak bile elimiz atıştırmalıklara gider, bazı duygular yükseldiğinde ise iştah tamamen kapanabilir. Bu dalgalanmalar, yalnızca bedenin değil, zihnin de doyurulmak istediğini gösterir. Duygularla yeme arasındaki bu karmaşık bağ, fark edilmediğinde yeme bozukluklarına dönüşebilir.

Yeme Bozuklukları: Duygularla Yeme Arasındaki Bağ

Yeme bozuklukları yalnızca fiziksel sağlıkla ilgili bir durum değildir; çoğu zaman duygusal ve zihinsel dengenin bozulmasıyla başlar. Anoreksiya, bulimiya, tıkınırcasına yeme gibi bozukluklar, sadece kalori, kilo ya da görünümle ilgili değildir. Bunların temelinde genellikle değersizlik hissi, kontrol kaybı, öz düzenleme güçlüğü ya da yoğun stres vardır. Yeme davranışı, kişinin duygularıyla başa çıkma yöntemlerinden biri hâline gelir.

Duygular Neden Yeme Davranışını Etkiler?

İnsan beyni tehdit algıladığında yalnızca kaç-savaş tepkisi vermez; aynı zamanda kendini yatıştırma yolları da arar. Kimileri için bu müzik dinlemek ya da yürüyüşe çıkmak olabilirken, bazıları için yiyecekler bu ihtiyaca yanıt verir. Özellikle yüksek şeker ve yağ içeren gıdalar, beyinde kısa süreli haz ve rahatlama sağlayan kimyasalların (dopamin gibi) salınımını artırır. Bu durum tekrarlandıkça beden ve zihin arasında otomatik bir bağ kurulur: stres varsa yemek vardır.

Bu döngü, kişinin kendini geçici olarak iyi hissetmesine yol açsa da sonrasında pişmanlık, suçluluk ve kontrolsüzlük hissi getirir. Zamanla bu ruh hâlleri sıklaştıkça kişi bedenini bir savaş alanı gibi görmeye başlar.

Yeme Bozukluklarının Sessiz Sinyalleri

Yeme bozuklukları çoğu zaman dışarıdan fark edilmesi zor sinyallerle başlar. Bunlar yalnızca kilo kaybı ya da artışı değildir. Aşağıdaki işaretler, duygularla yeme arasındaki bağın sağlıksız hâle gelmeye başladığını gösterebilir:

• Yemek yedikten sonra yoğun suçluluk ya da pişmanlık hissetmek
• Stresli ya da üzgünken farkında olmadan aşırı yeme
• Gizli yeme alışkanlıkları geliştirmek
• Belirli yiyecek gruplarını takıntılı biçimde sınırlamak ya da tamamen kesmek
• Yemekle ilgili düşüncelerin günün büyük bölümünü kaplaması
• Kilo ya da dış görünüşle ilgili yoğun takıntı hâli

Bu belirtiler, yalnızca fizyolojik bir sorun değil, kişinin duygusal dünyasında bir dengesizlik olduğunun işareti olabilir.

Kontrol Değil Farkındalık Kazanmak

Yeme davranışını kontrol altına almak, çoğu zaman çözüm değil daha fazla stres getirir. Asıl iyileştirici adım, bu davranışların arkasında yatan duygusal ihtiyaçları fark etmektir. “Neden yiyorum?” sorusunu sormak, “ne yediğim”den çok daha anlamlı olabilir.

Yeme davranışıyla ilgili farkındalık kazanmanın bazı yolları:

Yemekten önce birkaç dakika durup o anki duygusal durumunu fark etmeye çalışmak Açlık ve tokluk hissini beden üzerinden değerlendirmeyi öğrenmek “Yasaklı” yiyecekler listesi yerine özgür ve dengeli bir yaklaşım geliştirmek Günlük tutarak yemekle ilgili düşünce ve duyguları gözlemlemek “Tıka basa doyma” yerine “tatmin olma” kavramına odaklanmak
Bu adımlar, kişinin bedenini düşman değil, bir rehber gibi görmesini kolaylaştırır.

Bedenle Barışmak Mümkün

Yeme bozuklukları, kişinin yalnızca yemeğe değil, bedenine ve benliğine karşı da savaş açtığını gösterir. Bu savaşı kazanmaya çalışmak yerine barışmayı öğrenmek, uzun vadede en güçlü adımdır. Beden yalnızca taşınan bir kabuk değil; duyguların, ihtiyaçların ve yaşam deneyimlerinin yansıdığı bir varlıktır.

Yeme davranışını anlamak, kendini anlamanın bir başka yoludur. Bu farkındalık sayesinde kişi yalnızca ne yediğini değil, neden yediğini, nasıl yediğini, hatta kimin için yediğini yeniden sorgular. Ve bu sorgulama, gerçek iyileşmenin başlangıcıdır.

Yeme bozukluklarıyla başa çıkmak, yalnızca bireysel irade veya beslenme disipliniyle çözülebilecek bir mesele değildir. Bu süreç, duyguların, düşüncelerin ve geçmiş deneyimlerin birlikte ele alındığı profesyonel bir yolculuk gerektirir. Bu noktada, Ataköy’de yer alan kliniğimizde; yeme davranışlarını duygusal, bilişsel ve bedensel düzeyde ele alan bütüncül bir yaklaşımla çalışıyoruz. Her bireyin hikâyesine saygı duyarak, yargılamadan, güvenli bir alan sunmayı önceliklendiriyoruz. Çünkü kişinin kendini anlaması ve bedenini yeniden sahiplenmesi için önce anlaşılmaya ihtiyacı vardır.

Bir sonraki yazımızda, öfke kontrolü ile başa çıkma yollarını ele alacağız; çünkü bastırılan her duygu gibi öfke de bedenin başka şekillerde konuşmasına neden olabilir.